ΝΑΥΑΓΙΟ ΦΟΡΤΗΓΟΥ ''ORIA''ΜΕ 4000 ΙΤΑΛΟΥΣ ΤΗΣ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ''REGGINA'' ΣΤΟΝ ΣΑΡΩΝΙΚΟ

Το ναυάγιο του νορβηγικού πλοίου “Oria”, επιταγμένου από τους Γερμανούς, αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες ναυτικές τραγωδίες στα παγκόσμια χρονικά και η μεγαλύτερη στη Μεσόγειο που όμως παραμένει ευρέως άγνωστη, παρά τους 4.074 νεκρούς (τρεις φορές δηλ. τα θύματα του Τιτανικού). Συνέβη το βράδυ της 12ης Φεβρουαρίου 1944 κοντά στη νησίδα Πάτροκλος (Γαϊδουρονήσι) που βρίσκεται στο Σαρωνικό Κόλπο.

 Η τραγωδία όμως δεν έχει ξεχαστεί, στις 8 Φεβρουαρίου, ο δήμος Σαρωνικού με το δίκτυο συγγενών θυμάτων του “Oria” αποφάσισαν να στήσουν ένα καλαίσθητο μνημείο απέναντι από τον τόπο του ναυαγίου. 

 ΙΣΤΟΡΙΑ

Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας στις 8 Σεπτεμβρίου 1943, οι Γερμανοί καταλαμβάνουν τα ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα. Η ιταλική φρουρά έχει παραδοθεί και βρίσκεται υπό καθεστώς αιχμαλωσίας. Οι Γερμανοί θέλουν να «ξεφορτωθούν» τους Ιταλούς αιχμαλώτους στα νησιά με κάθε μέσο. Ο Hitler έδωσε οδηγίες, σύμφωνα με την οποίες θα έπρεπε να «εκμεταλλευθούν» στο έπακρο τη δυνατότητα φόρτωσης των πλοίων, έστω και αν επρόκειτο να αγνοήσουν τους κανονισμούς του Διεθνούς Δικαίου Ναυσιπλοΐας, να γίνεται δηλαδή πλήρης εκμετάλλευση της χωρητικότητας των πλοίων ανεξαρτήτως των σωστικών μέσων που είχαν.

 Το γερμανικό πολεμικό ναυτικό (Kriegsmarine) με βάση αυτή την εγκληματική οδηγία, άρχισε αμέσως τις μεταφορές Ιταλών αιχμαλώτων παραβιάζοντας κάθε διεθνή συνθήκη θαλάσσιων μεταφορών. Το γεγονός αυτό οδήγησε σε τραγικές συνέπειες, αποτέλεσμα της βύθισης των σκαφών από τους συμμάχους. Ποτέ άλλοτε στο Αιγαίο δεν χάθηκαν τόσοι άνδρες σε τόσο λίγο χρονικό διάστημα.

ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ ΤΟΥ “ORIA”

Παρά το τραγικό ναυάγιο έξω από τη Ρόδο του επιταγμένου πλοίου “Donizetti” (1.584 νεκροί) στις 23 Σεπτεμβρίου 1943, λίγες μέρες μετά, στις 19 Οκτωβρίου 1943, το ναυάγιο του “Sinfra” προκάλεσε περισσότερους από 2.000 νεκρούς. Στις 8 Φεβρουαρίου 1944 λίγες μέρες πριν την αναχώρηση του “Oria”, το επιταγμένο πλοίο “Petrella” πήρε μαζί του στον υγρό τάφο 2.670 άνδρες. Την ίδια περίοδο συνέβησαν επίσης δεκάδες άλλα μικρότερα ναυάγια. Παρ’ όλα αυτά το γερμανικό Ναυαρχείο συνέχισε τις μεταφορές σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες του Hitler.

Το «Oria» ήταν ένα παλιό φορτηγό ατμόπλοιο εκτοπίσματος 2.127 τόνων που ναυπηγήθηκε στην Αγγλία το 1920. Τις απογευματινές ώρες της 11^ης Φεβρουαρίου 1944, 4.046 Ιταλοί αιχμάλωτοι (43 αξιωματικοί, 118 υπαξιωματικοί, 3.885 στρατιώτες -άλλοι αναφέρουν 4.115 ή 4.200) στοιβάχτηκαν στα αμπάρια του πλοίου. Επέβαιναν επίσης 30 Γερμανοί στρατιώτες ως φρουρά, ενώ άλλοι 60 στρατιώτες το χρη­σιμοποιούσαν ως μεταφορικό μέσο. Το πλήρωμα του πλοίου αποτελούνταν από 5 άτομα, έναν Έλληνα μηχανικό και το Νορβηγό καπετάνιο BjarneRasmussen.

Στις 17.40΄ της 11^ης/2/44 το ατμόπλοιο «Oria» άφησε το λιμάνι της Ρόδου, κατευθυνόμενο προς Πειραιά συνοδεία των τριών γερμανικών (πρώην ιταλικών) αντιτορπιλικών, ΤΑ.16, ΤΑ.17 και ΤΑ.19.

Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού το πλοίο θα αναπτύξει ταχύτητα 9 κόμβων. Ανοικτά της Κω δέχθηκε επίθεση από αγγλικά πλοία χωρίς να υποστεί ζημιές. Η αναχώρηση έγινε κάτω από δύσκολες καιρικές συνθήκες, που έγιναν ακόμη δυσκολότερες στις 12 Φεβρουαρίου. Αυτό ίσως να ήταν για καλό, διότι τουλάχιστον τους προστάτευε από τυχόν επιθέσεις από συμμαχικά πλοία και αεροπλάνα. Στις 12/2/1944 και γύρω στις 18.30΄ το «Oria» έπλεε κοντά στο Σούνιο, όπου έπνεαν άνεμοι δυτικοί, έντασης 10 μποφόρ.

 Είχε επισημανθεί στον καπετάνιο του «Oria» η πορεία που έπρεπε να ακολουθήσει, μέσα στη νύχτα και τη θαλασσοταραχή, προκειμένου να αποφύγει υφάλους και βραχονησίδες της περιοχής. Παρόλα αυτά, στις 18.45΄, μια κόκκινη φωτοβολίδα και η φωνή που ακούστηκε στον ασύρματο – «προσαράξαμε» – σήμανε την αρχή μιας απίστευτης τραγωδίας.

Το «Oria» συγκρούστηκε με τη δεξιά πλευρά στα βράχια, πλημμύρισε και αναποδογύρισε σε ελάχιστα λεπτά, με την πλώρη του να εξέχει έξω από το νερό. Από τους ανθρώπους, που επέβαιναν στο πλοίο, 4.184 Ιταλοί και 15 Γερ­μανοί πνίγηκαν. Σώθηκαν μόνο 49 Ιταλοί, που βγήκαν στα βράχια τραυματισμέ­νοι, μαζί με τον Έλληνα μηχανικό, τον καπετάνιο, τα 5 άτομα του πληρώματος, καθώς και τους υπόλοιπους Γερμανούς.

Τα αντιτορπιλικά της συνοδείας κατόρθωσαν και έφθασαν σώα στο λιμάνι του Πειραιά μεταξύ 22.00΄ και 24.00΄, ενώ ο Γερμανός ναύαρχος Lange με μεγάλη αργοπορία, γύρω στις 23.20΄, έμαθε για την περιπέτεια του «Oria». Με αργοπορία επίσης τα σωστικά μέσα κατόρθωσαν να διασώσουν τους επιζώντες. Για πολλές ημέρες μετά ανασύρονταν πτώματα, τα οποία μεταφέρονταν και θάβονταν στα Λεγρενά.

 Το 1948, έγγραφο των ιταλικών υπουργείων Άμυνας – Ναυτικού και του γραφείου αγνοουμένων και επαναπατρισθέντων, αναφέρει σχετικά με το «Oria»:

… Από τα μέχρι τώρα γνωστά στοιχεία σ’ αυτό το γραφείο αγνοουμένων και επαναπατρισθέντων, κατορθώθηκε να εξακριβωθούν τα παρακάτω.

α) το πλοίο αναχώρησε από τη Ρόδο στις 11/2/1944, τις απογευματινές ώρες, αφού επιβιβάστηκαν 4.115 αιχμάλωτοι, και ειδικότερα 43 αξιωματικοί, 118 υπαξιωματικοί και 3.885 βαθμοφόροι και στρατιώτες και των τριών Όπλων, οι περισσότεροι απ’ τους οποίους ανήκαν στο Στρατό,

β) λόγω της κακοκαιρίας που ενέσκηψε, το πλοίο βυθίστηκε κατά τις βραδυνές ώρες της 12^ης Φεβρουαρίου 1944, εξαιτίας πρόσκρουσής του στο βράχο της Μεδίνας κοντά στο Γαϊδουρονήσι (γεωγραφικό πλάτος 37° 39’ Βόρεια, γεωγραφικό μήκος 23° 59’ Ανατολικά), σε απόσταση 25 μιλίων ΝΑ του λιμανιού του Πειραιά,

γ) από τους 4.115 Ιταλούς στρατιώτες που επέβαιναν στο πλοίο, διασώθηκαν περίπου 20, στάθηκε όμως δυνατόν να γίνουν γνωστά τα ονοματεπώνυμα μόνον 8 διασωθέντων που έδωσαν κανονικές καταθέσεις,

δ) μερικά πτώματα που περισυλλέχθηκαν στην κοντινή παραλία, πιθανώς θάφτηκαν στον κόλπο του Χάρακα, 3 χλμ. περίπου από το χωριό Παλαιά Λεγρενά, ενώ σχεδόν το σύνολο των επιβιβασθέντων, που βρισκόταν κλεισμένο μέσα στ’ αμπάρια, πρέπει να θεωρείται ότι θάφτηκε μέσα στο ναυαγισμένο και βυθισμένο πλοίο,

ε) από τα πέντε ρυμουλκά που εστάλησαν επί τόπου (τρία ιταλικά και δύο ελληνικά) στις 13 Φεβρουαρίου 1944, το ιταλικό ρυμουλκό “Vulcan”, το μόνο που λόγω της θαλασσοταραχής μπόρεσε να πλησιάσει το ναυάγιο, διαπίστωσε ότι επέπλεε μόνο το πρωραίο τμήμα του πλοίου, γιατί το υπόλοιπο είχε βυθιστεί, και αυτό εξηγείται από το ότι το βάθος ποικίλει σ’ αυτό το σημείο από 5 έως 30 μέτρα.

Το “Vulcan” διαπίστωσε επιπλέον ότι μέσα στο πρωραίο βρίσκονταν ακόμα κλεισμένα πέντε άτομα που ζούσαν, και διέσωσε ένα στρατιώτη, που ήταν σκαρφαλωμένος στα σχοινιά.

Λόγω της θαλασσοταραχής, η κινητή συσκευή που χρησιμοποιήθηκε για να ανοιχθεί με φλόγα οξυγόνου ένα πέρασμα στο σκάφος για να σωθούν τα πέντε άτομα, παρασύρ­θηκε από ένα μεγάλο κύμα και για εκείνη την ημέρα αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν την επιχείρηση διάσωσης,

στ) στις 14 Φεβρουαρίου το ιταλικό ρυμουλκό “Τitan” επέστρεψε επί τόπου με άλλη αυτόνομη συσκευή, κατόρθωσε να ανοίξει ένα πέρασμα στο σκάφος και να διασώσει τους πέντε ναυαγούς που μεταφέρθηκαν στον Πειραιά,

ζ) από τις καταθέσεις των διασωθέντων προκύπτει ότι συνολικά σώθηκαν 21
Ιταλοί στρατιώτες, 6 Γερμανοί και 1 Έλληνας.

Ο αντιπλοίαρχος, διευθυντής γραφείου αγνοουμένων και επαναπατρισθέντων

                        Υπογραφή: FrancescoDeRosaDeLeo

Στο τέλος του 1944 οι Γερμανοί υποχωρούν σε όλα τα μέτωπα. Αποφασίζουν μερική εκκένωση των Δωδεκανήσων και της Κρήτης. Οι τραγωδίες από τα ναυάγια των μεταφορικών πλοίων τους τρομάζει. Αποφασίζουν λοιπόν ν’ αφήσουν τους λεονταρισμούς και να προσεγγίσουν τους Άγγλους και για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια του πολέμου, οι Άγγλοι συμφώνησαν για δικούς τους λόγους να μη βυθίσουν τα πλοία που μετέφεραν τους Γερμανούς. Έτσι οι Γερμανοί αποχωρούν ανέπαφοι από τα νησιά τηρώντας για τις δικές τους μεταφορές τους κανόνες ασφαλούς ναυσιπλοΐας.

Η τραγωδία του “Oria” και των άλλων ναυαγίων ίσως δεν έπαιρνε αυτή την έκταση, αν οι Γερμανοί σέβονταν το Διεθνές Ναυτικό Δίκαιο και λάμβαναν ασφαλή μέτρα ναυσιπλοΐας, όχι μόνο για τον εαυτό τους, αλλά και για τους αιχμαλώτους. Αυτό όμως ήταν το τελευταίο που τους ενδιέφερε, η συμπεριφορά τους απέναντι στους πρώην συμμάχους τους έδειχνε τη νοοτροπία του ναζισμού όσον αφορά αιχμαλώτους πολέμου. 

Η γερμανική λογοκρισία απαγόρευσε τη δημοσίευση οποιασδήποτε πληροφορίας για το ναυάγιο έτσι η τραγωδία του “Oria” έγινε γνωστή στην Ελλάδα και την Ιταλία μετά το τέλος του πολέμου. Οι μόνοι που ήξεραν το γεγονός ήταν οι κάτοικοι της περιοχής που έβλεπαν να επιπλέουν εκατοντάδες πτώματα για αρκετές μέρες, τα οποία και έθαβαν πρόχειρα κοντά στην παραλία.

Η ιταλική κατοχή της Δωδεκανήσου τελείωσε με αυτό τον τραγικό τρόπο. Οι ναζιστές σύμμαχοι του Mussolini εξολόθρευσαν κυριολεκτικά την ιταλική φρουρά.

Το τραγικό αυτό ναυάγιο μαζί με τα άλλα, οι διάφορες εκτελέσεις αιχμαλώτων, όπως αυτή της Κω και οι νεκροί στις μάχες στοίχησαν περίπου 15.000 Ιταλούς νεκρούς, οι περισσότεροι εκ των οποίων παρέμειναν άταφοι και αγνοούμενοι. Αν προσθέσουμε τους Άγγλους και Γερμανούς νεκρούς και τους Έλληνες αμάχους, τότε οι μάχες και η κατοχή των Δωδεκανήσων ήταν ίσως οι πιο πολύνεκρες του Αιγαίου.

Σήμερα 70 χρόνια μετά, το ναυαγισμένο πλοίο δεν υπάρχει, διότι μετά το πλοίο κόπηκε και ανακυκλώθηκε το μέταλλο. Το “Oria”, ο τάφος της ιταλικής φρουράς της Δωδεκανήσου, ένα ναυάγιο με απώλειες τρείς φορές όσο ο Τιτανικός, αποτελεί κομμάτι της ιστορίας.

kostaskogiopoulos