Αποκάλυψη-σοκ! Εκρυψαν ατύχημα με χημικά όπλα σε στρατόπεδο της Αλβανίας

Οταν στις αρχές Νοεμβρίου έγινε γνωστό ότι η Αλβανία, ο βόρειος γείτονάς μας, προαλείφεται να γίνει ο αποδέκτης του χημικού οπλοστασίου της εμπόλεμης Συρίας (μεταξύ αυτών, επικίνδυνες ουσίες, όπως αέριο μουστάρδας και σαρίν σε ποσότητες περίπου 1.300 τόνων) υπήρξαν από πλευράς διεθνούς κοινότητας όλες οι διαβεβαιώσεις ότι η διαδικασία για την καταστροφή και την απομόνωση των χημικών όπλων θα ήταν απόλυτα ασφαλής. Μάλιστα, η Αλβανία αναφερόταν ως το παράδειγμα της χώρας που ξεφορτώθηκε «επιτυχώς» το δικό της χημικό οπλοστάσιο (μόλις 16 τόνους, σε αντιδιαστολή με τις τεράστιες ποσότητες των συριακών χημικών) ήδη από το 2007, με τη συνδρομή του αμερικανικού Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

Τελικά, είναι ευτύχημα που η «αλβανική λύση» για το συριακό χημικό οπλοστάσιο δεν ευδοκίμησε. Και αυτό γιατί, όπως αποκαλύπτεται, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι όπως παρουσιάστηκαν.

Αποδεικνύεται ότι η καταστροφή του αλβανικού χημικού οπλοστασίου δεν μπορεί να χαρακτηριστεί απόλυτα «επιτυχής» ούτε ολοκληρώθηκε πλήρως εν έτει 2007, όταν πραγματοποιήθηκε η σχετική διαδικασία καταστροφής διά της μεθόδου της καύσης. Αντίθετα, η Αλβανία φορτώθηκε έκτοτε την «καυτή πατάτα» των τοξικών αποβλήτων της διαδικασίας, αποβλήτων που έως σήμερα παραμένουν στο στρατόπεδο Τσάφε Μόλε, αποτελώντας -σύμφωνα με καταγγελίες- μία «περιβαλλοντική βόμβα» για την ευρύτερη περιοχή και απειλώντας ενδεχομένως ακόμη και την υγεία των κατοίκων των Τιράνων!

Ηδη μία τέτοια επικίνδυνη διαρροή συνέβη το 2008, με βάση αποκαλυπτικά τηλεγραφήματα της αμερικανικής πρεσβείας στα Τίρανα που έδωσε στη δημοσιότητα προ τριετίας ο διάσημος ιστότοπος WikiLeaks. Η διαρροή απελευθέρωσε σε μία περιοχή της κεντρικής Αλβανίας «άλατα βαρέων μετάλλων, κυρίως αρσενικό, μόλυβδο και υδράργυρο»! Σήμερα, σύμφωνα με τις καταγγελίες Αλβανού καθηγητή Γεωλογίας και περιβαλλοντολόγου, αν και επανασυσκευάστηκαν, τα απόβλητα παραμένουν σε μια περιοχή σεισμογενή, που βρίσκεται κοντά σε ένα μεταλλείο με συνεχείς εκρήξεις, και «κάθονται» επάνω στον υδροφόρο ορίζοντα από όπου υδρεύονται τα Τίρανα!

Πάντως το αλβανικό υπουργείο Αμυνας διαβεβαίωσε την «κυριακάτικη δημοκρατία» ότι τα απόβλητα του Τσάφε Μόλε «δεν είναι επικίνδυνα», είναι «ερμητικά κλεισμένα» και «δεν υφίσταται κίνδυνος μόλυνσης».

Μπορεί τα χημικά όπλα της Αλβανίας να καταστράφηκαν το 2007, όμως τα απόβλητά τους παραμένουν μια «περιβαλλοντική βόμβα», που δυνάμει απειλεί την ευρύτερη περιοχή κοντά στα Τίρανα. Την καταγγελία κάνει στην «κυριακάτικη δημοκρατία» ο Σαζάν Γκούρι, καθηγητής Περιβαλλοντικής Διπλωματίας και Περιβαλλοντικού Δικαίου στο πανεπιστήμιο των Τιράνων.

Σύμφωνα με τον καθηγητή, τα απόβλητα των 16 τόνων χημικών όπλων που φυλάσσονται σήμερα στο στρατόπεδο Τσάφε Μόλε είναι τοποθετημένα σε καινούργια μεν δοχεία, τα οποία όμως βρίσκονται μέσα σε μεγάλα κοντέινερ χωρητικότητας 130-200 λίτρων που -κατά τον ίδιο- είναι φτιαγμένα από τσιμέντο πάχους 30 εκατοστών. «Κοντά στην ίδια περιοχή», συνεχίζει, «υπάρχει ένα μεγάλο λατομείο, όπου γίνονται συνεχώς εκρήξεις. Οπότε το τσιμέντο κάποια μέρα μπορεί να καταστραφεί».

Οι εκρήξεις δεν είναι το μόνο πρόβλημα. «Ενας άλλος λόγος ανησυχίας είναι οι σεισμοί. Αν έχουμε έναν σεισμό στην περιοχή, τι θα συμβεί;» αναρωτιέται ο καθηγητής. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, ούτε οι ειδικοί που τα συσκεύασαν είχαν λύση για το πρόβλημα! «Ενας φίλος, μέλος του τοπικού συμβουλίου που συμμετείχε στο πρότζεκτ», εξηγεί, «είχε ρωτήσει τους ξένους ειδικούς: “Τι θα γίνει αν συμβεί ένας σεισμός;” Του απάντησαν: “Εχεις δίκιο, αλλά τι να κάνουμε;”»

Και τα προβλήματα δεν σταματούν εδώ. «Κατά τη δική μου οπτική», εξηγεί ο κ. Γκούρι, «σε αυτή την περιοχή δυστυχώς βρίσκεται ο υδροφόρος ορίζοντας, από όπου προμηθεύονται νερό όλα τα Τίρανα. Από εκεί αντλούν δύο ποταμοί και ένας υπόγειος ποταμός. Σε περίπτωση διαρροής, θα μπορούσε να μολυνθεί», με καταστροφικές συνέπειες.

Η «κυριακάτικη δημοκρατία» απηύθυνε ερώτηση στο υπουργείο Αμυνας αν τα αποθηκευμένα απόβλητα στο Τσάφε Μόλε είναι ασφαλή για το περιβάλλον και τους κατοίκους. Σύμφωνα με την απάντηση που έλαβε, η αποθηκευμένη ποσότητα «δεν είναι επικίνδυνη, αφού είναι ερμητικά κλεισμένη σε βαρέλια και μέσα σε ερμητικά σφαλισμένα κοντέινερ», τα οποία βρίσκονται μακριά από κατοικημένες περιοχές. Το αλβανικό υπουργείο απάντησε ακόμη ότι «λαμβάνονται όλα τα μέτρα για την καταστροφή τους ως ακίνδυνων αποβλήτων».

Το απόρρητο τηλεγράφημα της αμερικανικής πρεσβείας για την επικίνδυνη τοξική διαρροή

Οι διαρροές τηλεγραφημάτων από τις αμερικανικές πρεσβείες σε όλο τον πλανήτη που έγιναν το 2010 μέσω του ιστότοπου WikiLeaks αποκάλυψαν εμπιστευτικές πληροφορίες για διάφορα «καυτά εσωτερικά ζητήματα» τρίτων χωρών. Στην περίπτωση της Αλβανίας, κάποια από τα επίμαχα τηλεγραφήματα αφορούσαν τη διαρροή επικίνδυνων αποβλήτων από την καταστροφή των χημικών της όπλων. Αρσενικό, μόλυβδο και υδράργυρο φέρεται ότι διέρρευσαν το 2007 στην κεντρική Αλβανία, διαψεύδοντας τις προηγούμενες διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης και των συνεργαζόμενων Αμερικανών ότι η καταστροφή των αλβανικών χημικών όπλων υπήρξε «απόλυτα επιτυχής».

Στο τηλεγράφημα «08ΤΙRANA406_a» με θέμα «Αλβανία: Η κατασκευή μιας μονάδας επεξεργασίας επικίνδυνων χημικών θα έπρεπε να είναι ύψιστη προτεραιότητα» και ημερομηνία 30 Μαΐου 2008, ο τότε πρέσβης των ΗΠΑ στην Αλβανία Τζον Λ. Γουίδερς αποκαλύπτει το χρονικό ενός «φιάσκου» με σοβαρές περιβαλλοντικές συνέπειες.

«Οταν τον Ιούλιο του 2007 η Αλβανία έγινε η πρώτη χώρα που καταστρέφει ολοσχερώς το χημικό της οπλοστάσιο», γράφει το τηλεγράφημα, «δεν υπήρχε μεγάλη ανησυχία για τα 30 κοντέινερ με επικίνδυνα απόβλητα που παρήχθησαν από τη διαδικασία. Η κυβέρνηση της Αλβανίας αρχικά συμφώνησε να αναλάβει την ευθύνη για τα απόβλητα. Ομως η εκτελούσα Αρχή DTRA (δηλαδή ο Οργανισμός Αμυνας και Μείωσης Απειλών, που υπάγεται στο αμερικανικό υπουργείο Αμυνας) συμφώνησε να συσκευάσει τα απόβλητα σε κοντέινερ διπλής ενίσχυσης κατά των διαρροών, τα οποία θα τα φύλασσαν με ασφάλεια για 20 χρόνια στην εγκατάσταση του Τσάφε Μόλε».

Ωστόσο, συνεχίζει το τηλεγράφημα, «ο DTRA έμεινε χωρίς χρήματα προτού ολοκληρώσει τη δουλειά και άφησε αρκετά επιπλέον κοντέινερ στους Αλβανούς να τα διαχειριστούν». Ο τότε υπουργός Αμυνας Φατμίρ Μεντιού συμφώνησε να αναλάβει τα επιπλέον απόβλητα, αλλά ζήτησε από τις ΗΠΑ να βοηθήσουν στην κατασκευή μιας μονάδας διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων, όπου θα αποθηκεύονταν μόνιμα.

Ηρθαν και Βρετανοί

Ο DTRA σκόπευε να παραδώσει τη διαχείριση στην αλβανική κυβέρνηση ως το φθινόπωρο του 2007, όμως «δοκιμές αποκάλυψαν τις αποδείξεις μιας μόλυνσης με βαρέα μέταλλα στην τσιμεντένια βάση, επάνω στην οποία βρισκόταν η εγκατάσταση. Ο DTRA έφερε τη Savant Environmental, μία βρετανική εταιρία εξειδικευμένη στην αποκατάσταση, η οποία αποφάνθηκε ότι το πρόβλημα ήταν χειρότερο απ' ό,τι πίστευαν αρχικά. Από αρκετά κοντέινερ διέρρεαν άλατα βαρέων μετάλλων, πρωτίστως αρσενικό, μόλυβδος και υδράργυρος»!

Αρχικά τα άλατα βαρέων μετάλλων τοποθετήθηκαν σε χαλύβδινα βαρέλια, τα οποία άρχισαν να διαβρώνονται σχεδόν άμεσα. Η βρετανική εταιρία τελικά τα μετέφερε σε μεγάλα πλαστικά κοντέινερ που δεν διαβρώνονται, τα οποία επρόκειτο τότε να τοποθετήσει σε μεγαλύτερα ασφαλή κοντέινερ (conexes). Το τηλεγράφημα αποκαλύπτει ακόμη ότι «σύμφωνα με τους ειδικούς της Savant, τα (αρχικά) πλαστικά κοντέινερ του DTRA είχαν αντοχές μόνο για πέντε με 10 χρόνια και όχι για 20, όπως υποστηρίχτηκε»!

Οσο για τους ενδεχόμενους κινδύνους στο περιβάλλον, ο Γουίδερς είναι σαφής: «Παρόλο που το Τσάφε Μόλε βρίσκεται σε μια αποκλεισμένη περιοχή στην πλαγιά ενός βουνού, περιτριγυρισμένο από συρματοπλέγματα και φρουρούμενο από στρατιωτικούς φρουρούς, παραμένει η πιθανότητα μιας φυσικής καταστροφής, όπως ενός σεισμού ή μιας δασικής πυρκαγιάς, που θα μπορούσε να απελευθερώσει τα επικίνδυνα απόβλητα».

Και επιπλέον 100 τόνοι με «πρόδρομες ουσίες» που ξέμειναν από τον Χότζα

Τα χημικά όπλα που καταστράφηκαν το 2007 δεν ήταν οι μόνες στρατιωτικές χημικές ουσίες που διέθετε η Αλβανία. Αντιθέτως, η χώρα τώρα ξεφορτώνεται τα υπόλοιπα στρατιωτικά χημικά της από την εποχή του Εμβέρ Χότζα.

Για την ακρίβεια, μόλις προ εβδομάδων συγκέντρωσε και συσκεύασε πολύ επικίνδυνες παλιές χημικές ουσίες που παρέμεναν μη ασφαλώς φυλαγμένες σε στρατόπεδα σε όλη τη χώρα. Τώρα αναμένει κι εκείνη να μεταφερθούν σε χώρα-αποδέκτη (ενδεχομένως τη Σουηδία ή το Βέλγιο) όπου θα γίνει η καταστροφή και η απόρριψή τους. Μάλιστα στην όλη διαδικασία ενεπλάκη και μία ελληνική εταιρία, η Polyeco Waste Management, η οποία διαχειρίζεται επικίνδυνα απόβλητα και έχει στο ενεργητικό της συνεργασίες και με άλλα βαλκανικά κράτη.

Η απόφαση της γείτονος πριν από μερικές εβδομάδες να απορρίψει την αμερικανική πρόταση για τη μεταφορά σε αυτήν 1.300 τόνων του χημικού οπλοστασίου της Συρίας, με σκοπό την καταστροφή του, δεν είναι καθόλου περίεργη. Εκτός από τις διαμαρτυρίες των πολιτών της για τον τεράστιο δυνάμει περιβαλλοντικό κίνδυνο που θα επωμίζονταν, παραμένει και το εκκρεμές ζήτημα των χημικών ουσιών στρατιωτικής χρήσης που είχαν ξεμείνει από τα χρόνια του κομμουνιστή ηγέτη.

Οπως διευκρίνισε ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) στη «κυριακάτικη δημοκρατία», διά του εκπροσώπου του γραφείου του στην Αλβανία, δεν πρόκειται για «χημικά όπλα». Πρόκειται όμως για «χημικούς παράγοντες που χρησιμοποιήθηκαν στη διαδικασία κατασκευής όπλων ως πρόδρομες ουσίες».

Βρόμικη δουλειά

Συνολικά 100 τόνοι τέτοιων επικίνδυνων παλιών χημικών είχαν συσκευαστεί ως τις 20 Νοεμβρίου με τη βοήθεια του ΟΑΣΕ, ο οποίος συνεργάζεται με την αλβανική κυβέρνηση σε παρόμοια πρότζεκτ από το 2008. Στο παρελθόν ο ΟΑΣΕ είχε αναλάβει την απομάκρυνση ακόμη 60 τόνων ενός τοξικού συστατικού που χρησιμοποιείται σε πυραυλικά καύσιμα (γνωστό ως melange) και 120 τόνων διχλωροαιθανίου. Αυτή τη φορά οι 100 τόνοι περιελάμβαναν συνολικά 37 χημικές ουσίες, κάποιες «με υψηλό βαθμό κινδύνου» κατά τον οργανισμό, όπως η διχλωραμίνη και η ξυλενόλη.
Στην ερώτηση αν τα χημικά αυτά ήταν επικίνδυνα, με τον τρόπο που φυλάσσονταν μέχρι πρότινος, το αλβανικό γραφείο του ΟΑΣΕ απάντησε: «Τα χημικά ήταν αποθηκευμένα σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις κοντά σε κατοικημένες περιοχές. Η υπάρχουσα συσκευασία σε πολλές περιπτώσεις είχε σχεδόν ολοκληρωτικά καταστραφεί - ένας δυνάμει κίνδυνος για τις ζωές των ανθρώπων και το περιβάλλον»!

Δεν είναι τυχαίο ότι αυτό το πρότζεκτ βρισκόταν σε εξέλιξη το ίδιο διάστημα με τις εξελίξεις που αφορούσαν το χημικό οπλοστάσιο της Συρίας και τράβηξαν στην Αλβανία τα φώτα της διεθνούς δημοσιότητας.

Φοβόταν

Σίγουρα όταν στις 15 Νοεμβρίου ο Αλβανός πρωθυπουργός Εντι Ράμα είπε «όχι» τελικά στην αμερικανική πρόταση για το συριακό χημικό οπλοστάσιο η γειτονική χώρα δεν ήθελε στην πλάτη της έναν ακόμα μεγαλύτερο περιβαλλοντικό κίνδυνο. Πέντε μέρες μετά, στις 20 Νοεμβρίου, η υπουργός Αμυνας της Αλβανίας Μιμί Κοντέλι παρέστη σε στρατιωτική τελετή στο στρατόπεδο Τσάφε Μόλε (εκεί όπου παραμένουν και τα κατάλοιπα των επεξεργασμένων χημικών όπλων της Αλβανίας) για να ανακοινώσει ότι επιτέλους ο αλβανικός στρατός ολοκλήρωσε τη συσκευασία αυτών των χημικών ουσιών με τη βοήθεια του ΟΑΣΕ, της Τσεχίας και της Τουρκίας. Ομως η υπόθεση δεν έχει κλείσει εδώ. Ο ΟΑΣΕ παραμένει στην αναζήτηση 250.000 ευρώ για να χρηματοδοτήσει τη μεταφορά των συσκευασμένων χημικών εκτός Αλβανίας.

Το αλβανικό υπουργείο Αμυνας τονίζει ότι αυτές οι χημικές ουσίες είναι «απλά φίλτρα και καλύμματα, που δεν είναι επικίνδυνα». Οπως εξηγεί, οι ουσίες αυτές είναι προγραμματισμένες να καταστραφούν σε κάποια χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης με κατάλληλες υποδομές (αναφέρει ενδεικτικά τη Σουηδία και το Βέλγιο) ως τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο του 2014. Γεγονός παραμένει ότι αυτή τη στιγμή, και εν όψει της συγκέντρωσης των απαιτούμενων πόρων, καμία χώρα δεν αναφέρεται επισήμως ως αποδέκτης, ενώ είναι σαφές ότι η Αλβανία δεν διαθέτει τις υποδομές για να ξεφορτωθεί τα εναπομείναντα χημικά της.

Μυρτώ Μπούτση

εφ.δημοκρατία