Ο ελληνικός στόλος έχει πλέον αποσυρθεί από τη Σμύρνη και στον κόλπο
παραμένουν μόνο ευρωπαϊκά και αμερικανικά πολεμικά πλοία. Τα τελευταία
υπολείμματα του εξαντλημένου ελληνικού στρατού για να εγκαταλείψουν τη
Μικρά Ασία καταφεύγουν στη χερσόνησο της Ερυθραίας και προσπαθούν με
κάθε πλωτό μέσο από τον Τσεσμέ να διεκπεραιωθούν στη Χίο και τη
Μυτιλήνη. Το μεσημέρι εμφανίζεται στην προκυμαία της Σμύρνης το κεμαλικό
ιππικό, ενώ το απόγευμα εισήλθε στην πόλη ένα σύνταγμα πεζικού.
 |
| Ο Τούρκικος στρατός μπαίνει στην Σμύρνη |
Στις 2
Μαΐου 1919 η Σμύρνη γινόταν ελληνική και, 39 μήνες/25 μέρες μετά, και
αφού μεσολάβησε σωρεία διεθνών διπλωματικών παιχνιδιών αλλά και τραγικών
λαθών του ελληνικού κράτους, στις 27 Αυγούστου 1922, η ημισέληνος
κυμάτιζε πλέον σε αυτήν. Οι ιππείς που μπήκαν πρώτοι στην πόλη είχαν
επιλεγεί προσεκτικά: ξεκούραστοι, ρωμαλέοι άνδρες, με κομψές καθαρές
στολές, εντυπωσιακά φέσια και ατσάλινα σπαθιά, πάνω σε φροντισμένα
άλογα, που προχωρούσαν σε φάλαγγα και με απόλυτη τάξη, κάτω από τον
αυστηρό έλεγχο των αξιωματικών τους. Οι συναθροισμένοι χριστιανοί
πρόσφυγες στην παραλία βλέποντάς τους αρπάζουν έντρομοι τα παιδιά και
τους μπόγους και ουρλιάζοντας αρχίζουν να τρέχουν προς το εσωτερικό της
πόλης. Τίποτα όμως φοβερό δεν συμβαίνει προς το παρόν. Οι Τούρκοι
αξιωματικοί διαβεβαιώνουν για την ασφάλεια της υπό αναρχίας πόλης, οι
ιππείς αναλαμβάνουν την επίβλεψή της, και ο κόσμος προσωρινά αναθαρρεί.
Μάλιστα, ανοίγουν και μερικά κλειστά καταστήματα.
Δυστυχώς, η ψευδαίσθηση δεν κράτησε πολύ. Παράλληλα άρχισε και ο στρατός των ατάκτων να εισρέει στην πόλη από όλες τις πλευρές… Ώσπου
να πέσει το σκοτάδι, ο τουρκικός στρατός πλησίαζε την πόλη. Στο πλούσιο
προάστιο του Κορδελιού ―εστία πολλών εύπορων Αρμενίων, Ελλήνων και
Λεβαντίνων― η άφιξή του προκάλεσε πανικό. Ο Πέτρος Μπρούσαλης, εννέα
χρονών τότε, εξακολουθεί να διατηρεί ζωντανές αναμνήσεις: «Επικεφαλής
βρισκόταν ένας Τούρκος αξιωματικός που έσερνε πίσω του στο έδαφος μια
ελληνική σημαία. Θυμάμαι που κοίταξα τους γονείς μου και είδα τον τρόμο
στα μάτια τους. Οι τουρκικές δυνάμεις δεν ήταν κανονικός στρατός…
υπήρχαν πολλοί τσέτες, άτακτοι, και οι γονείς μου φοβόντουσαν ότι θα
συμβούν ωμότητες». [Μίλτον: 2008, σ. 293]
Στον μητροπολιτικό ναό της Αγίας Φωτεινής έχει τελεστεί πλέον η τελευταία λειτουργία. Ο Ηλίας Βενέζης είναι παραστατικός: Ο
Δεσπότης είχε μείνει άγρυπνος και νηστικός. Η εκκλησιά ήταν ασφυκτικά
γεμάτη από χριστιανούς. Ο Χρυσόστομος παρουσιάστηκε στην Ωραία Πύλη. Με
φωτεινόν το μέτωπον,, απαστράπτοντας οφθαλμούς, εγονυπέτησεν ως
αμαρτωλός εις το Ιερόν Βήμα, προ του Εσταυρωμένου. Είπε στους πιστούς
του: «Η Θεία Πρόνοια δοκιμάζει την πίστιν μας και το θάρρος μας και την
υπομονήν μας την ώρας αυτήν. Αλλ’ ο Θεός δεν εγκαταλείπει τους
χριστιανούς. Θαρρείτε, ως εμπρέπει εις καλούς χριστιανούς». Μοίρασε σε
όλους ψωμί κι ελιές, και ρύζι για τα μικρά παιδιά. [«Μικρασία χαίρε, διήγησις συμβάντων»]
Το ίδιο βράδυ ξεκινούν οι σφαγές των Τούρκων, στρατιωτών και πολιτών,
εναντίον των χριστιανών υπηκόων. Στην πόλη επικρατεί πλέον πλήρης
αναρχία. Οι λεηλασίες ξεκίνησαν από την αρμένικη συνοικία. Ο G. Horton
περιγράφει: Το βράδυ της 9ης Σεπτεμβρίου [ν.ημ.] άρχισε η
λεηλασία και η σφαγή. Πυροβολισμοί ακούγονταν από διάφορες μεριές της
πόλης όλη τη νύχτα και, το επόμενο πρωί, γνήσιοι Αμερικανοί πολίτες,
άνδρες και γυναίκες, έκαναν τις πρώτες αναφορές για πτώματα στους
δρόμους του εσωτερικού της πόλης. Το πλιάτσικο επεκτάθηκε και οι
βαρβαρότητες αυξήθηκαν. Στην αρχή, οι κύριοι ένοχοι ήταν Τούρκοι
πολίτες, κάτοικοι της πόλης. Εγώ ο ίδιος τους είδα οπλισμένους με
τουφέκια να παρακολουθούν τα παράθυρα των χριστιανών, έτοιμοι να
πυροβολήσουν κάθε κεφάλι που πρόβαλε. Λεηλατημένες οικίες και
καταστήματα, διαμελισμένα πτώματα, κραυγές βιασμένων γυναικών και
κοριτσιών, αποκεφαλισμένοι άνδρες, πυροβολισμοί και ουρλιαχτά αρχίζουν
να συνθέτουν το σκηνικό της πόλης.
Ο Μουσταφά Κεμάλ και ο Ισμέτ Ινονού διανυκτέρευσαν λίγα χιλιόμετρα
έξω από τη Σμύρνη, στην πόλη Νιφ (Νυμφαίο), που αργότερα ονομάστηκε
«Κεμάλ Πασά», σε ανάμνηση αυτής της διαμονής.
Σύμφωνα με αφήγηση του
Ινονού, ο Μουσταφά Κεμάλ ρώτησε: Τι να κάνουμε τώρα για να περάσουμε ευχάριστα τη βραδιά μας;
πηγή
George Horton, Η μάστιγα της Ασίας, Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», Αθήνα, 2007
Γκάιλς Μίλτον, Χαμένος Παράδεισος. Σμύρνη 1922. Η καταστροφή της μητρόπολης του μικρασιατικού Ελληνισμού, μτφρ. Αλ. Καλοφωλιάς, Μίνωας, Αθήνα, 2008
Δημήτρης Φωτιάδης, Σαγγάριος: Εποποιία και Καταστροφή στη Μικρά Ασία, Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη, Αθήνα, 2011
Καραμπέτ Χατζεριάν, Στη Σμύρνη το 1922. Μεταξύ πυρός, ξίφους και θαλάσσης, μτφρ. Ν. Πρωτοπαπάς, Πατάκης, Αθήνα, 2008
Ηλίας Βενέζης, Μικρασία χαίρε, διήγησις συμβάντων, Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», Αθήνα, 1974
Ανδρονίκη Π. Χρυσάφη ιστορικός
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου