ΤΡΙΤΗ 30 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1922. ''Η ΣΜΥΡΝΗ ΚΑΙΓΕΤΑΙ''

Είχαν ήδη φύγει όλοι οι Έλληνες στρατιώτες, όταν οι ελληνικές κι αρμενικές συνοικίες της Σμύρνης παραδόθηκαν στις φλόγες. Ήταν 30 Αυγούστου 1922. Υπάρχουν πολλές μαρτυρίες που αναφέρουν Τούρκους ένστολους να κουβαλούν μπιτόνια με βενζίνη. Και για να μη γίνονται λάθη, η τουρκική διοίκηση είχε φροντίσει να αναρτηθεί η επιγραφή: «Σαχιλί ισλαμντίρ» (ισλαμικό ίδρυμα), σε κάθε τουρκικό κτίριο. 

 Όλα τα υπόλοιπα ήταν καταδικασμένα. Ενδεικτικά αναφέρω τη διευθύντρια της Αμερικανικής Σχολής M. Mills, που αναφέρει ότι είδε δεκάδες Τούρκους να μεταφέρουν δοχεία πετρελαίου και να βάζουν φωτιά σε σπίτια, όπως και τη μαρτυρία της αμερικανίδας King Birge που έβλεπε, από το αμερικανικό κολλέγιο στον Παράδεισο Σμύρνης, Τούρκους στρατιώτες να βάζουν φωτιά. Το πρωί της 31ης Αυγούστου 1922 (νέο ημερολόγιο 13 Σεπτεμβρίου), η Σμύρνη καιγόταν με εξαίρεση τα χαμόσπιτα του τουρκομαχαλά. Καίγονταν οι συνοικίες του Αγ. Κωνσταντίνου, Αγ. Νικολάου, Αγ. Δημητρίου, Αγ. Φωτεινής, Αγ. Τρύφωνος, οι Μεγάλες Ταβέρνες, τα Μορτάκια, η Τερψιθέα, ο Ν. Κόσμος, ο Φραγκομαχαλάς, το Κεντρικό Παρθεναγωγείο, τα Σπιτάλια, ο Καινούργιος Μαχαλάς, τα Σερβετάδικα, τα Γυαλάδικα, η οδός Νοσοκομείων με τα τρία νοσοκομεία (Ολλανδικό, Ελληνικό, Καθολικό), οι Πορτάρες, ο Φασουλάς, τα Μπογιατζίδικα, τα Κογιουμτζίδικα, τα Τράσσα, τα Ταμπάχανα, τα Μαλτέζικα, η Τσικουδιά, το Κιουπετζόγλου, το Χαλεπλί. 

 Στο Τεπεντζίκι σφάχτηκαν 300 γυναίκες και 66 βρέφη, ενώ στην εκκλησία της Μυρτιδιώτισσας στο Μερσινλί, βρέθηκαν στραγγαλισμένα δεκάδες κορίτσια. Στον Άγ. Στέφανο (αρμενικός ναός), οι Αρμένιοι πρόβαλαν στοιχειώδη αντίσταση και σφάχτηκαν πάνω από 5.000. Στη συνέχεια, οι Τούρκοι με επικεφαλής το διευθυντή της αστυνομίας του Κορδελιού, άρχισαν να καίνε την αρμενική συνοικία. Στη Σμύρνη αποτεφρώθηκαν όλοι οι ορθόδοξοι ναοί, 117 σχολεία, το αρχαιολογικό μουσείο, το Ομήρειο Παρθεναγωγείο, νοσοκομεία και πλήθος άλλων νεοκλασικών πανέμορφων ιδρυμάτων. Ο ορίζοντας είχε κοκκινίσει από τις φλόγες, καθώς οι Τσέτες του Νουρεντίν τροφοδοτούσαν τη φωτιά με βενζίνη και χειροβομβίδες. 

Οι στριμωγμένοι στην προκυμαία, αλλόφρονες άνδρες, γυναίκες και παιδιά αναζητούσαν απεγνωσμένα τρόπο διαφυγής προς τη θάλασσα, άλλοι έπεφταν στη θάλασσα για να φθάσουν στα πλοία, κάτω από τα αδιάφορα (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων) βλέμματα των πληρωμάτων των συμμαχικών πλοίων που τηρούσαν στάση αυστηρής ουδετερότητας (όπως είχαν διαταχθεί) μπροστά στη σφαγή, ενώ καταγράφηκαν και περιπτώσεις όπου οι άνδρες των πληρωμάτων ράβδιζαν τα χέρια των Χριστιανών που ικέτευαν και προσπαθούσαν να ανεβούν στα καταστρώματα για να σωθούν.

 Όσοι ήταν στοιβαγμένοι στα κτίρια που καίγονταν, έτρεχαν να βρουν σωτηρία σε άλλα κτίρια, μέχρι να πιάσουν κι αυτά φωτιά και να τρέξουν αλλόφρονες σε διάφορες κατευθύνσεις. Τα ίδια πέρασαν και άλλοτε πανέμορφα προάστια της Σμύρνης: το Κορδελιό, ο Μπουτζάς, τα Πετρωτά, ο Κουκλουτζάς, το Χαλκά Μπουνάρ, το Μερσινλί, η Καραντίνα, το Γκιόζ Τεπέ, ο Μπουρνόβας. Όλοι οι δρόμοι ήταν διάσπαρτοι με πτώματα Ελλήνων και Αρμενίων. Αντίθετα με τους δυτικούς ναύτες που πέταγαν πίσω στη θάλασσα, όσους ανέβαιναν στα πολεμικά πλοία, υπήρχαν πολλοί απλοί ξένοι πολίτες που βοήθησαν Έλληνες και Αρμένιους, τους έκρυβαν στα σπίτια τους, οργάνωναν συσσίτια για τα παιδιά και περισυνέλεγαν τους τραυματίες. 

Και πολλοί από αυτούς πλήρωσαν με τη ζωή τους τη φιλανθρωπία τους. Ενδεικτικά αναφέρω τον Ιταλό πλοίαρχο του φορτηγού Μεγκ, που αντίθετα με τις εντολές του Ιταλού ναυάρχου, περισυνέλεξε 400 πρόσφυγες, χωρίς κανένα αντάλλαγμα. Μεταξύ των προσφύγων που διέσωσε ήταν οι εκδότες Γ. Υπερείδης, Γ. Αναστασιάδης και Λέαν. Κοκκινίδης. Αξίζει να αναφερθούμε και στην αμερικανική «Near East Relief», που σύμφωνα με το Χρήστο Αγγελομάτη διέσωσε χιλιάδες ορφανά, τα οποία όταν έπεφταν στα χέρια των Τούρκων στρατιωτών τα σούβλιζαν με τις ξιφολόγχες τους.

 history-pages